Chodzi tu o zwolnienie z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, gdy niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. Wszystkie te warunki muszą być spełnione łącznie – gdyż w przeciwnym razie pracodawca nie musi (a niektórzy wręcz powiedzą: nie powinien) udzielać pracownikowi takiego zwolnienia.
Czy można wziąć wolne na „siłę wyższą” na kolejne dni – stanowisko
Czy można w czwartek zawnioskować o wolne z tytułu siły wyższej na piątek i poniedziałek? Z tym pytaniem zwróciliśmy się niedawno do resortu pracy. Sprawdź, jakie stanowisko zajął resort i czy to zwolnienie może być planowane z wyprzedzeniem.
Z tego względu eksperci od początku zwracają uwagę, że raczej nie można wnioskować o to zwolnienie np. z tygodniowym wyprzedzeniem. Trudno bowiem mówić wówczas o potrzebie „natychmiastowej obecności” czy „pilnych sprawach”.
Natomiast z pewnością pracownik może np. w środę po południu wziąć to zwolnienie na resztę środy i dodatkowo na czwartek. Poza tym, eksperci na ogół są zgodni, że pracownik może np. w środę po południu zawnioskować o to zwolnienie na czwartek i piątek (bez zwalniania się z pracy w środę).
Czy można wziąć na piątek i poniedziałek?
Ale idźmy dalej w tych rozważaniach. Załóżmy, że pracownik pracuje w czwartek do 15.00 i tuż przed końcem swojej dniówki roboczej złoży wniosek o zwolnienie z powodu siły wyższej na piątek i poniedziałek. Wiemy, że może wziąć zwolnienie na piątek nie budzi większych wątpliwości. Ale co z poniedziałkiem? Przecież przed nim będą jeszcze dwa dni wolne. Czy nadal można uznać, że w poniedziałek też jest potrzebna natychmiastowa obecność pracownika?
Z tym pytaniem zwróciliśmy się do resortu pracy, który w nadesłanym stanowisku opowiedział się za możliwością udzielenia tego zwolnienia także na poniedziałek. Przy okazji wskazał też warunki, bez spełnienia których udzielenie zwolnienia może nie być obowiązkowe.
Zdaniem resortu pracy:
(…) ze względu na użyte w art. 1481 § 3 k.p. sformułowanie „ wniosek zgłoszony najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia” oraz mając na uwadze to, że mamy do czynienia z siłą wyższą i potrzebą natychmiastowej obecności pracownika w pilnych sprawach rodzinnych, w opinii resortu rodziny, nie jest wykluczona możliwość złożenia przez pracownika ww. wniosku dzień przed terminem omawianego zwolnienia na piątek i poniedziałek (przypadający bezpośrednio po weekendzie), o ile spełnia on wszystkie przedstawione wyżej przesłanki,
a mianowicie:
- powodem zwolnienia jest działanie siły wyższej,
- siła wyższa dotyczy pilnych spraw rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem,
- niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika.
Należy zauważyć, że w myśl art. 281 pkt 5 k.p. kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu narusza przepisy o czasie pracy lub przepisy o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Naruszeniem regulacji z art. 1481 Kodeksu pracy będzie nie udzielenie pracownikowi dni albo godzin zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej. Jednakże nie dotyczy to wniosków bezzasadnych, nie mieszczących się w zakresie przedmiotowym art. 1481 kp, które np. były planowane, można było je przewidzieć.
Stanowisko Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 30 stycznia 2024 r.
A zatem – jak można wnioskować z warunków przedstawionych przez resort pracy – można skorzystać ze zwolnienia nawet na 2 dni (i niekoniecznie zaczynając zwolnienie od razu w dniu złożenia wniosku o zwolnienie). Jednak warunkiem jest, aby przynajmniej na początku tego zwolnienia była niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. Wydaje się, że może np. chodzić o sytuację wskazaną poniżej w przykładzie.
Przypadki planowane, przewidywane – wykluczone
Resort pracy podkreślił też bardzo ważną rzecz: skoro zwolnienie z tytułu siły wyższej bierze się w przypadkach pilnych i wymagających natychmiastowej nieobecności – dlatego nie powinno ono być z wyprzedzeniem planowane, nie może dotyczyć okoliczności, które można było przewidzieć (planowe zabiegi itd.).
W takich przypadkach nie ma natomiast przeszkód do skorzystania z nowego urlopu opiekuńczego (o który można wnioskować także z większym wyprzedzeniem – tam nie ma bowiem przesłanki pilności czy natychmiastowej obecności).
Pracownik w czwartek na godzinę przed zakończeniem pracy dowiedział się o wypadku bliskiej osoby, która trafiła do szpitala. Pracownik natychmiast zawnioskował o zwolnienie „na siłę wyższą”. Jednak nie wziął tego zwolnienia na ostatnią godzinę pracy w czwartek, argumentując, że przez tą godzinę i tak nie mógłby już nic w tym zakresie zrobić i uda się do szpitala dopiero po pracy. Za to zwolnienie będzie mu potrzebne na najbliższe 2 dni robocze – piątek i poniedziałek, aby opiekować się bliskim w szpitalu.
Opierając się na stanowisku resortu pracy, można uznać, że jest to pilna sprawa rodzinna i – w pewnym sensie – nadal potrzebna jest natychmiastowa obecność pracownika. Dlatego należy przyjąć, że pracownik może w ten sposób sformułować ten wniosek, a pracodawca ma obowiązek udzielenia zwolnienia.
Gdyby jednak pracownik w opisywanej sytuacji złożył wniosek z tygodniowym wyprzedzeniem, pracodawca ma raczej podstawę do odmowy udzielenia zwolnienia (nie jest to potrzeba pilna).
Podobnie można odmówić udzielenia zwolnienia wtedy, gdyby wprawdzie pracownik złożył wniosek na dzień wcześniej, ale z powodu konieczności opieki nad bliską osobą mającą planowany od kilku tygodni zabieg (gdyż – jak zwrócił uwagę resort pracy – taka sytuacja była planowana, można ją było przewidzieć). Jednak w tym ostatnim przypadku pracodawca tak naprawdę nie ma narzędzi, aby zweryfikować na ile przyczyna jest nagła i nieplanowana – gdyż pracownik nie musi podawać szczegółów medycznych (o czym już wspominaliśmy we wcześniejszych tekstach).
art. 148[1] ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r., poz. 1465).
Podobne artykuły
Zobacz również
Aktualny numer Pokaż listę wydań »
Aktualności kadrowe nr 263 - Maj 2024
Dostępny w wersji elektronicznej
Które okresy wlicza się do stażu pracy?
Zapisz się na newsletter
